Menigmaal vermaak ik me met mijn onrustige vrienden in het café en luister naar hun fantastische verhalen over de aanschaf van een motor en de wind in hun haren als ze op een getemd ijzeren paard over de Nederlandse dijken rijden. Even niemand om je heen, absolute vrijheid.
En in november is het moment daar. Ik sta voor de keuze waar veel mannen van mijn leeftijd voor staan. Een 180 graden verandering in mijn leven, een innerlijk gevoel dat rond je vijftigste levensjaar hardnekkig de kop op steekt. Het moment van de irrationele beslissing. Natuurlijk had ik ook een motor kunnen kopen, mijn tentje achterop kunnen knopen en over de kunstmatig aangelegde grondlichamen kunnen gaan reizen, weg van alle verantwoordelijkheden. Vrijheid, heerlijk alleen.
Maar ik koos voor een moestuin. Een tuin op een volkstuinencomplex, ze bestaan echt nog, waar ik de wind door mijn haren kan laten gaan en heerlijk alleen kan zijn.

Nu is een moestuin in november niet echt een aanrader voor mensen die te maken krijgen met zo’n belangrijk keuze in hun leven. En alleen zijn is er ook niet helemaal bij. In het najaar beginnen met een tuin is namelijk een oefening in geduld, wetende dat er straks iets moet gebeuren, maar dat je nu nog niets kunt doen. De eerste zaadjes kunnen pas in februari – maart de grond in. Zelfs het onkruid wil nu nog niet groeien.

Terwijl de koude noorderwind door mijn haren blaast, kan ik nog net de tuin schoffelen en bedekken met een dikke laag champost. Binnen de kortste keren heb ik drie vaklui en een roodborstje om me heen staan, die me niet alleen raad geven, maar ook meehelpen om een aantal appelbomen en een rode bessenstruik voor de winterperiode in de grond te krijgen en bij het verwijderen van de omhoog gespitte zaden van het voorheen diep verborgen onkruid.
Het voordeel van doorgewinterde tuinmannen is dat ze de kennis, de handigheid van vakmannen en warme kachels in hun schuurtjes hebben. En het voordeel van zo’n rood gekleurd borstje is, dat ik ertegen kan praten zonder dat er teruggesproken wordt. Het blijft me aankijken en rustig om me heen hippen.

Mijn eerste adviezen kreeg ik toen een dunne laag sneeuw de tuin bedekte. Het is verdraaide handig om de tuin af te sluiten voor hongerige konijnen. Een lage afscheiding zou daarvoor afdoende zijn. Ik wist op dat moment nog niet met welk materiaal ik dit zou gaan aanpakken, maar wist wel hoe ik het zou gaan financieren. Om met de woorden van Donald te spreken: “Ik zal een afscheiding bouwen en niemand bouwt een afscheiding beter dan ik, geloof me en ik bouw hem erg goedkoop. Ik bouw een grote, grote afscheiding tussen onze tuinen en ik zal ervoor zorgen dat de buurman het gaat betalen. Let op mijn woorden.”

Ik heb al snel begrepen dat je een volkstuin niet begint voor je rust. Het is hard werken en er is altijd iemand om je heen. Dus mocht je ooit het moment van de midlifecrisis bereiken, weet dan dat een moestuin op een volkstuinen complex niet alleen een gevoel van vrijheid oplevert en een onstuimige wind die je haren alle kanten op blaast, maar ook nieuwe vrienden die de weg die je bent ingeslagen vrolijk maken.

Het wordt tijd om het Sinterklaasfeest te ‘downsizen’, te ontdoen van al zijn franjes en terug te brengen naar de essentie van het feest. Sommigen roepen dat het een traditioneel kinderfeest is en dat iedereen van dit feest af moet blijven. Maar diegenen die het feest veranderen en uit hun verband rukken zijn wij zelf, niet Sylvana of een anti – of pro zwarte pieten groep.

Het is een mooie traditie en dat mag je natuurlijk vieren. Iedere tradities heeft een aantal eigenschappen. Ze kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden om een cultureel erfgoed door te geven.
Zo is ‘Haring happen’ tijdens de vlaggetjesdagen een culturele traditie om te vieren dat de nieuw gevangen haring aan land wordt gebracht. Het verwijst naar de bloeitijd van de haringvisserij in de eerste helft van de 17e eeuw. En het is goed te weten dat we afstammelingen zijn van een visserijvolk.
Daarnaast zijn we ook afstammelingen van een handelsnatie. Jan Peter Balkenende zei daarover: ‘Die VOC-mentaliteit, over grenzen heen kijken, dynamiek!’. Maar laten we van die zwarte bladzijden uit onze geschiedenis geen traditie maken.
In 2014 is het Sinterklaasfeest aangevraagd om opgenomen te worden als Nederlands cultureel erfgoed. Het verhaal van een Turkse bisschop wordt als Nederlands erfgoed gezien. Wij Nederlanders trekken echt alles naar ons toe. Het is in ieder geval een feest dat al meer dan honderd jaar wordt gevierd door de Hollanders.
Het is ook een feest waar liedjes bij horen. De meeste mensen kunnen bijna elk Nederlands liedje dat er over geschreven is meezingen en dat is wel heel bijzonder. Ons muzikale brein blijft oneindig lang in goede gezondheid. Kijk maar eens naar onze dementerende medemens, de liedjes van vroeger brengen herkenning en een lach op hun gezicht.
De Sinterklaasliedjes worden in de eerste plaats mondeling doorgegeven, de papa’s en mama’s hebben het er maar druk mee en behoren tot de weinige Nederlandse liedcultuur die nog altijd in de traditie van de actieve zangbeoefening staat.
Natuurlijk verandert er wel het een en ander aan het Sinterklaasfeest en zo hoort dat ook bij een traditie. Het paard van Sinterklaas was in 1850 nog bruin, in 1950 is deze vervangen door een witte en is de schimmel ‘Amerigo’ geboren. Was Zwarte Piet in de jaren dat ik een kleine jongen was de boeman, nu is hij omgetoverd tot een vrolijke man waar kinderen mee kunnen lachen. Tradities zijn dynamisch.

De kleur van de zwarte Piet is aan het veranderen en dat heeft volgens mij alles te maken hoe wij als mens met elkaar omgaan. Kleine kinderen lopen elkaar te pesten. Als ze een kindje zien met een bril op, dan hoor je ze roepen ‘brillenjood’. Als iemand een donkere huidskleur heeft wordt het ‘zwarte piet’ genoemd. Gelukkig spreken we ze daar snel over aan. Maar helaas grote mensen hebben ook veel te snel een oordeel klaar en steken deze tegenwoordig ook niet meer onder stoelen of banken. Laten we eerst eens leren om na te denken voor we iets zeggen en elkaar aan te spreken bij het uitspreken van oordelen en pesten. Dan hoeven mensen als Sylvana ook niet op te komen voor groepen mensen die zich gediscrimineerd voelen.

Een andere eigenschap van tradities is, dat er steeds nieuwe tradities ontstaan. Zoals het geweldige feest van ‘Halloween’, dat is komen overwaaien over de Atlantische oceaan. Over een aantal jaren vast een traditioneel Nederlands feest, waar niemand zich verder mee mag bemoeien. Wij bepalen zelf wel of we iemand willen laten schrikken met ‘clownsmaskers’ en ‘bebloede hakbijlen’.
En wie weet ontstaat straks wel ‘Kinderdag’. Een echt kinderfeest. Een dag waarop een kind zelf mag bepalen wat er gebeurt, zolang er niemand gewond raakt of dingen stuk gaan. Je zou eens moeten zien hoe blij een kind dan is. We hebben van Sinterklaasfeest een happening gemaakt die in handen van de commercie alleen nog gaat over cadeaus en snoepgoed. Terwijl een kind blij is als de aandacht krijgt.

Laten we het Sinterklaas terugbrengen naar de essentie. Een intiem feest waarin we aandacht hebben voor elkaar, ongeacht of Sinterklaas er Turks of zwarte Piet er zwart uitziet.

De wereld is aan het veranderen en dat is al wat jaren aan de gang. In Amerika hebben ze gekozen voor Trump. Een volgende stap in deze verandering. We zijn mondiger geworden. En dat geldt voor iedereen. Bevolkingsgroepen die zich onderdrukt voelen, staan op en laten zich horen. Ze scharen zich achter mensen met een bek en daden. Waar we vroeger ontzag hadden voor autoriteiten, trekken we de conclusies van onze leiders in twijfel. We zeggen niet meer ‘Ja en Amen’. Onze artsen krijgen te maken met mensen die zelf uitzoeken wat er met hen aan de hand is, ze willen meerdere visies horen en nemen zelf een besluit. De politie en hulpverleners krijgen te maken met mensen die geen respect meer hebben voor hun functioneren en zorgen zelf voor openbare orde en veiligheid. De bestaande politiek werkt ook nog volgens een oud systeem, een systeem dat niet meer werkt in deze tijd. Het vertrouwen is verdwenen en mensen zijn op zoek naar nieuwe wegen om te komen tot vernieuwingen in de maatschappij.

Op zich is dat goed, vernieuwing is goed en radicale vernieuwing kan ander licht geven op de verhoudingen in de wereld. Er staan nieuwe groepen op die voortrekker gaan worden.
Alleen wie krijgt het voor het zeggen, als het democratische oude poldermodel niet meer werkt? Wie krijgt het voor het zeggen en wat zeggen ze eigenlijk of wat doen ze in werkelijkheid? In de geschiedenis zie je bij grote veranderingen groepen en mensen opstaan op basis van ‘de sterkste wint’. Er wordt geluisterd naar diegene met de grootste mond en met een duidelijk eenvoudig doel voor ogen. Dat zijn diegenen die macht uitstralen, krachtig zijn en daadwerkelijke verandering op dit moment brengen. Ze wekken vertrouwen en ook angst bij je op, een natuurlijke reactie en ze hopen dat je door die angst achter hen gaat staan. Het einddoel is vaak een wereld voor hun eigen gewin en diegenen die zich achter hen scharen. Voor voorbeelden hoeven we niet eens zo ver terug te gaan in de geschiedenis. Adolf Hitler, Benito Mussolini, Jozef Stalin. Of gewoon die jongens (en soms ook meisjes) uit de klas of in de buurt die vinden dat zij het voor het zeggen hebben en bepalen wie er bij de groep mag horen. De anderen scharen zich achter deze leiders en voelen zich veilig, omdat de groep groot en sterk genoeg is. Hun belang is vaak gericht op het hier en nu, en is gebaseerd op het recht van de sterkste. Veiligheid, eten en drinken voor de eigen soort en voor dit moment. Ze nemen de plaatsen in naast de oases, de plekken op aarde met de meest vruchtbare grond.

Er zijn ook mensen die uitgaan van de kracht van de mens voor de heelheid van de aarde en de medemens, die uitgaan van verdraagzaamheid en samenwerking. Voorbeelden daarvan zijn er gelukkig ook te vinden in de geschiedenis. Gewoon maar wat voorbeelden: Nelson Mandela, Mahatma Ghandi, Leonardo di Caprio, Otto Scharmer en paus Franciscus. Door wat zij zeggen en wat ze doen/deden, kan ook angst ontstaan, angst dat je het niet goed doet, dat de aarde straks niet meer leefbaar is. Maar bij deze mensen wordt niet het zwaard opgepakt en worden mensen niet uitgesloten. Er worden door hen voorbeelden gegeven en manieren gezocht om sterker te kunnen leven.
Op dit moment draaien de documentaires ‘Before the flood’ en ‘Down To Earth.’ op internet en de filmhuizen. Ze vertellen ons van een aarde waar de vervuiling door onze manier van leven zo groot is geworden, dat de aarde zelf voor stabiliteit gaat zorgen als we onze manier van leven niet aanpassen. De opwarming van de aarde gaat voor wateroverlast zorgen en zwaardere weersomstandigheden. Ze vertellen over manieren om een verbinding aan te gaan met al wat leeft en dat ook te behouden. We kunnen er iets aan doen, ieder individu kan haar bijdrage leveren.
Sommige van die mensen verenigen zich en zoeken naar manieren om duurzamer en veiliger te leven. Deze manier van je leven veranderen vergt een grote inspanning, aangezien het hier gaat om een intrinsieke kracht die moet kloppen met jouw gevoel. Het is een manier van veranderen vaak tegen de grote stroom in. Maar zodra het gevecht met jezelf erop zit, is alles wat daarna gebeurt een stuk makkelijker.

Waar vind jij dat de verandering heen moet?
In het stelselmatig discrimineren en uitsluiten van anderen, in de macht van de sterkste, de uitbuiting van de aarde en word jij daar gelukkig en sterk van? Dan is dat zo.
In het contact maken met je medemens, familie, vrienden en vreemden, en zorgen voor de heelheid van de aarde? Dan is dat zo.
Kijk eens in jezelf, stel jezelf eens de vraag waar jouw kracht ligt, waar jij gelukkig van wordt? Kijk dan eens op aarde wie wat zegt en wat doet. Volg je eigen pad en niet de kudde.

De veranderingen zijn niet het einde van de wereld, alleen het einde van een droom. (Jeff Foster)

Ben ik echt zo onzichtbaar?
Er zijn dagen dat het lijkt of niemand mij ziet. Op zich handig als ik op zo’n dag als zwarte -, witte – of gekleurde piet voor Sinterklaas mijn werkzaamheden verricht, maar op een rotonde is het erg onhandig.
Gisteren reed ik weer eens op de fiets door ons dorp. Een dorp waar steeds meer rotondes ontstaan. Zodra er ruimte genoeg is om een cirkelvormig plein met eenrichtingsverkeer neer te leggen, verdwijnen de gewone kruispunten. Zo rond 1985 is men daarmee begonnen. Want een rotonde is relatief veilig, doordat er zich alleen rechts afslaand verkeer op bevindt. Een gewoon kruispunt van wegen telt 38 verschillende conflicten tussen voertuigen en een verkeersplein slechts 8, zegt het ABC van de verkeersveiligheid uit 1994.
Ik fietste richting een VrFpBi. En zodra ik een ‘vrijliggend fietspad binnen de bebouwde kom’ nader, spitsen mijn oren en verwijden de pupillen in mijn ogen, gevaar. Ik keek daarom ook naar links, daar waren geen voertuigen te zien of te horen en naar rechts. Een groep van vier auto’s reed akelig dicht achter elkaar op de rotonde af. Hun snelheid was niet noemenswaardig hard.
Ik zag dat in de voorste auto een man het stuur vasthad. Naast hem zat een vrouw. Ik zag de man en dacht: ‘als ik hem kan zien, zou hij mij ook moeten kunnen zien’. De auto verminderde nog geen vaart toen ik het VrFpBi opreed. Ik bleef de auto en de bestuurder aankijken, terwijl mijn vingers al licht de trommelrem in werking zetten. De bestuurder verdween achter de linker voorstijl van de carrosserie van zijn automobiel. Ik zag zijn vrouw roepen. Remmen. Piepen. Ik kneep vol in mijn remmen. Hij stond halverwege het vrijliggende fietspad stil en ik er vlak naast. Daar waar mijn buurvrouw een paar weken geleden met allerlei botbreuken in het ziekenhuis was beland, had ik gisteren weer geluk en kon zonder mankementen doorrijden evenals de automobilist.

Er zijn twee grote groepen verkeersdeelnemers. Groep A, ook wel geheten de monsters op vier wielen, de automobilisten. Diegenen die zich volledig veilig voelen achter een dun stukje blik. En groep B, de wetteloze tweewielers, de fietsers. Diegenen die elke situatie in hun voordeel uitleggen en voorrang nemen.
En ik weet zeker dat groep A, groep B niet ziet en dat groep B, groep A niet wil zien. En dan is er natuurlijk nog een kleine groep. Noem het groep C, waar ik deel van uit maak. Die verkeersdeelnemers wantrouwen alle andere en gaan ervan uit dat ze nooit gezien worden.

Er zijn van die dagen dat het lijkt of niemand mij ziet, ben ik dan echt zo onzichtbaar?
Soms ben ik zo in mezelf gekeerd, dat het lijkt of ik niet aanwezig ben in de fysieke leefomgeving. Ik heb uit de werken van de grondlegger van de haptonomie, Frans Veldman, geleerd dat ik naast mijn reuk -, gehoor – en gezichtsvermogen ook een haptonomisch vermogen heb. Het is een uitbreiding van mijn eigen tastgevoel in de ruimte. Ik denk dan aan die keren dat ik in de stad loop en mensen tegen me aan botsen of juist die keren dat ik door de stad loop en iedereen naar me lacht of me groet. Ik kan het bewust inzetten. Ik heb het vermogen om mijn tastgevoel naar binnen te richten of juist naar buiten. In zijn publicatie ‘Tasten naar zinvol contact (1977)’ is hij op zoek gegaan naar de naar binnen of naar buiten gerichte gemoedstoestand en het psychische en fysieke draagvermogen.
Wie weet had ik gisteren een naar binnen gericht tastgevoel en konden groep A weggebruikers me ook echt niet zien?

Toch heb ik vannacht nog even liggen woelen in bed en wat ideeën op papier gezet om de onveiligheid van rotondes te verbeteren voor fietsers. Je zou bijvoorbeeld dromedarisbulten net voor het plein kunnen aanleggen. Ik ken ze uit Abu Dhabi, het Midden-Oosten, waar de auto’s nog harder op rotondes en kruisingen afrijden dan hier in Nederland. Er zijn daar zelfs bulten waarbij een iets te volgeladen auto, schuin de hindernis moet nemen opdat hij niet met twee wielen van de grond tot stilstand wordt gebracht. Wat ook zou kunnen is een detectielus in de weg. Zodra een fietser daaroverheen rijdt, gaan alle alarmbellen aan.

Waarschijnlijk veel te dure oplossingen voor zoiets simpels. Als ik dan toch zo graag gezien wil worden, zal ik voortaan mijn energie naar buiten richten en als een vrolijke verkeersdeelnemer door ons prachtige dorpje fietsen.