Column, Non-fictie

Pakjesavond

Pakjesavond

Ja, ik heb last van heimwee. Net als de heimweepiet, die bij de intocht van Sinterklaas dit jaar het liefst terug ging naar Madrid, omdat ze haar moeder zo miste. Gelukkig kon de Sint haar troosten en was er een stuurpiet die de boot toch naar Dokkum wist te loodsen en aan liet meren aan De Dijk. Sinterklaas is weer in Nederland.
Maar ineens zit er bij mij zo’n onprettig gevoel in mijn buik. Net of ik iets dierbaars ben kwijtgeraakt. Heimwee?
En terwijl ik kijk naar de pieten op televisie die de pakjes uit de boot halen, besef ik wat ik mis: de pakjesavonden van vroeger.

Het was koud en guur, de maan scheen door de bomen. Mijn moeder trok de gordijnen dicht. De platenspeler met ingebouwde speaker stond op 33 toeren en de grammofoonplaat kraste sinterklaasliedjes van het kinderkoor de kamer in. We zaten met z’n allen rond de gietijzeren kachel. ‘s Middags had ik kolen uit het schuurtje mogen halen. ‘Vul de kolenkit maar tot de rand,’ zei mijn moeder. Dat mocht, omdat het zo’n gezellige en lange avond ging worden. Van het zwarte roet uit het kolenhok had ik strepen op mijn wangen getrokken, ik leek een echte strepenpieten. Mijn moeder was daarna schurend bezig geweest om het zwarte roet met groene zeep van mijn wangen te krijgen, wangen die nu nog steeds nagloeiden. Mijn vader gooide extra kolen op het vuur en pookte nog eens. Ik schoof een stukje achteruit om de warmte de ruimte te geven de kamer in te trekken en niet alleen in mij. Uit volle borst zong ik met mijn broer en zus, dat de Sint nu eindelijk weleens binnen mocht komen, want we zaten al heel lang recht. Er werd hard op de deur gebonsd. Een zwarte hand gooide een zak vol strooigoed de kamer in. De ongeopende zak vloog over mijn hoofd door de kamer en belandde tegen een vaas. Een bloemenvaas waar al minstens een week bloemen in stonden. De zak brak. De vaas brak. Het water stroomde de zak in. Het maakte van de pepernoten een pap van roggemeel en de anijsgeur van de noten veranderde in niet fris ruikend bloemenwater.
Eerlijk gezegd zorgde de spanning van het heerlijk avondje en het zien van de pepernotenbrij voor de nodige waterlanders. Maar nadat mijn moeder de boel had opgedweild, ook mijn tranen, maakte de aanwezigheid van een zak vol pakjes alles goed en lagen mijn broer en ik even later op de grond om de elektrische raceauto’s over het spiksplinternieuwe circuit te laten scheuren.

Het onprettige gevoel in mijn buik trekt langzaam weg. Wat overblijft zijn heerlijke nostalgische herinneringen, een klein beetje heimwee naar het verleden.

Fijne pakjesavond.

Dieren, Fictie

Een nieuwe hond

Noukie
Met dank voor het poseren aan Noukie, de hond van Astrid en Stefan Beumer. Het verhaaltje gaat niet over jou hoor, maar je bent wel een knapperd.

‘Zal ik hem dan maar achterin zetten?’ vraagt de man met de mand in zijn armen.
‘Vooruit, doe het maar,’ zeg ik, terwijl ik een paar hondstrouwe ogen naar me zie staren.

Hoeveel jaar was het geleden dat ik afscheid moest nemen van de diep bruine ogen van Bruno en mijn moeder mij de volgende dag al meenam naar het asiel om een ‘nieuwe’ uit te zoeken.
Het was woensdagmiddag en ik rende zo snel ik kon het schoolplein af, sloeg rechtsaf de Oude Kerkstraat in, langs fietsenmaker Schultenaar waar altijd een zwarte racefiets in de etalage hing. Ooit ga ik die kopen, dan ben ik nog sneller thuis. Maar deze keer bleef ik er niet bij staan kijken. Mijn moeder had gezegd dat we iets leuks gingen doen als ik uit school kwam. Na de brug over het kanaal moest ik linksaf en dan kon ik de televisie-antenne van ons huis al zien. Het huis zelf zat verscholen achter meters hoge coniferen.
‘Je jas op de kapstok hangen, handen wassen en dan eerst je boterhammen opeten,’ zei mijn moeder toen ik binnenstoof.
‘Maar we gaan iets leuks doen hè?’
Ik gleed op mijn stoel, vouwde mijn handen en prevelde, ‘laat het écht iets leuks zijn, amen.’
‘We gaan een nieuw hondje uitzoeken,’ zei ze met een glimlach.
Van schrik stootte ik mijn melk om.
‘Verdorie, nog eens aan toe. Let toch ook beter op,’ mopperde ze en haalde met flinke slagen een vaatdoek over de tafel.
Ik keek achter me. In de hoek bij de koelkast lag hij in zijn mand en het leek of hij lag te slapen. Zijn bruine flaporen lagen over zijn snuit, die normaal gesproken op en neer bewogen op het ritme van zijn uitademing.
‘We gaan een nieuw hondje uitzoeken,’ zei ze weer met die glimlach, ‘en pappa zorgt ervoor dat Bruno in de tuin begraven is voor we terug zijn. Eet maar snel je boterhammen op.’
En terwijl ik een hap probeerde te nemen voelde ik dat een brok het slikken verhinderde. Vreemd dacht ik nog, ik had nog geen hap genomen en toch wilde er niets door mijn keel. Ik veegde met mijn mouw de tranen af.
Gisteravond had ik de buurvrouw tegen mijn moeder horen snikken: ‘maar een kind moet je niet gelijk een nieuw hondje geven, het moet eerst rouwen.’
Het is dezelfde buurvrouw die ik niet anders ken dan met een grote rode zakdoek in haar handen, steeds de tranen van haar gezicht vegend. Mama had gezegd dat haar zoontje vier jaar geleden is verdronken in het kanaal.

‘Vooruit doe het maar,’ zeg ik, terwijl mijn zoontje me met rood doorlopen ogen aankijkt en de fokker de mand achter in de auto schuift.
‘Dit is een nieuwe hond, hè papa en deze is helemaal alleen van mij,’ snikt de kleine.

Column, Leven

Een hijgend hert

Berghut

Op het terras van ‘Het hijgend hert’, de enige berghut van Nederland, staar ik over de heuvels van het Limburgse land. We zijn halverwege een fikse wandeling.
De geur van verse koffie trekt mijn gedachten uit een ‘mindvolle’ staat, terug naar mijn jeugd.

In de woonkamer zit mijn vader achter een vers kopje koffie te blazen en mijn moeder achter het harmonium stevig te trappen. Ze houdt de noten van psalm 42 langgerekt aan, terwijl de lucht uit de balg naar de verschillende groepen van metalen tongetjes wordt geleid. Ik ben een achtjarig jongetje en sta ernaast, in mijn witte blouse met donker groen strikje, een bruine korte broek en de voeten gestoken in parmantige zwarte sandalen. Op de hele noten zing ik de tekst met mijn mezzo-sopraanstem, lekker traag en met flinke uithalen. Mijn moeder trekt na het eerste couplet de registers nog eens vol open.
En ik keer terug naar het terras van de berghut.

We zijn halverwege onze Limburgse wandeling. Ik blaas stevig over mijn hete koffie en bedenk me, terwijl ik naar de naam van de berghut kijk, dat mijn ziel na twee uur wandelen altijd weer dorst naar vers gezette koffie van ter plekke gemalen koffiebonen.

Psalm 42:1
’t Hijgend hert, der jacht ontkomen,
Schreeuwt niet sterker naar ’t genot
Van de frisse waterstromen,
Dan mijn ziel verlangt naar God.
Ja, mijn ziel dorst naar den Heer’;
God des levens, ach, wanneer
Zal ik naadren voor Uw ogen,
In Uw huis Uw Naam verhogen?

Column

Midlifecrisis

Roodborstje

Menigmaal vermaak ik me met mijn onrustige vrienden in het café en luister naar hun fantastische verhalen over de aanschaf van een motor en de wind in hun haren als ze op een getemd ijzeren paard over de Nederlandse dijken rijden. Even niemand om je heen, absolute vrijheid.
En in november is het moment daar. Ik sta voor de keuze waar veel mannen van mijn leeftijd voor staan. Een 180 graden verandering in mijn leven, een innerlijk gevoel dat rond je vijftigste levensjaar hardnekkig de kop op steekt. Het moment van de irrationele beslissing. Natuurlijk had ik ook een motor kunnen kopen, mijn tentje achterop kunnen knopen en over de kunstmatig aangelegde grondlichamen kunnen gaan reizen, weg van alle verantwoordelijkheden. Vrijheid, heerlijk alleen.
Maar ik koos voor een moestuin. Een tuin op een volkstuinencomplex, ze bestaan echt nog, waar ik de wind door mijn haren kan laten gaan en heerlijk alleen kan zijn.

Nu is een moestuin in november niet echt een aanrader voor mensen die te maken krijgen met zo’n belangrijk keuze in hun leven. En alleen zijn is er ook niet helemaal bij. In het najaar beginnen met een tuin is namelijk een oefening in geduld, wetende dat er straks iets moet gebeuren, maar dat je nu nog niets kunt doen. De eerste zaadjes kunnen pas in februari – maart de grond in. Zelfs het onkruid wil nu nog niet groeien.

Terwijl de koude noorderwind door mijn haren blaast, kan ik nog net de tuin schoffelen en bedekken met een dikke laag champost. Binnen de kortste keren heb ik drie vaklui en een roodborstje om me heen staan, die me niet alleen raad geven, maar ook meehelpen om een aantal appelbomen en een rode bessenstruik voor de winterperiode in de grond te krijgen en bij het verwijderen van de omhoog gespitte zaden van het voorheen diep verborgen onkruid.
Het voordeel van doorgewinterde tuinmannen is dat ze de kennis, de handigheid van vakmannen en warme kachels in hun schuurtjes hebben. En het voordeel van zo’n rood gekleurd borstje is, dat ik ertegen kan praten zonder dat er teruggesproken wordt. Het blijft me aankijken en rustig om me heen hippen.

Mijn eerste adviezen kreeg ik toen een dunne laag sneeuw de tuin bedekte. Het is verdraaide handig om de tuin af te sluiten voor hongerige konijnen. Een lage afscheiding zou daarvoor afdoende zijn. Ik wist op dat moment nog niet met welk materiaal ik dit zou gaan aanpakken, maar wist wel hoe ik het zou gaan financieren. Om met de woorden van Donald te spreken: “Ik zal een afscheiding bouwen en niemand bouwt een afscheiding beter dan ik, geloof me en ik bouw hem erg goedkoop. Ik bouw een grote, grote afscheiding tussen onze tuinen en ik zal ervoor zorgen dat de buurman het gaat betalen. Let op mijn woorden.”

Ik heb al snel begrepen dat je een volkstuin niet begint voor je rust. Het is hard werken en er is altijd iemand om je heen. Dus mocht je ooit het moment van de midlifecrisis bereiken, weet dan dat een moestuin op een volkstuinen complex niet alleen een gevoel van vrijheid oplevert en een onstuimige wind die je haren alle kanten op blaast, maar ook nieuwe vrienden die de weg die je bent ingeslagen vrolijk maken.

Fladders

Haar jasje

Malaga cafe

*

Haar jas hangt ze over de leuning van een lege stoel. Haar mobieltje trilt. De tekstberichtjes komen op het ritme van een Weense wals binnen. Haar ogen schieten van het kleine schermpje, naar de lege stoel, naar de deur van het café. Waar blijft hij? Een tik op haar schouder wekt haar uit haar mijmeringen. 
‘Ga maar naar huis. Hij komt vandaag niet meer,’ zegt een man.
‘Hij heeft het beloofd, gisteren heeft hij het beloofd.’
Haar gezicht loopt rood aan als ze haar mobieltje voor de laatste keer checkt.
‘Dan komt ie morgen, hij heeft het beloofd.’
De man begeleidt haar naar de deur. ‘Hij komt vast en zeker morgen, tante Annie,’ zegt hij en kijkt haar met een zorgelijk gezicht na.

**

Ze schuifelt op haar sloffen de straat over. Als ze de sleutel in het slot van haar voordeur steekt, hoort ze binnen een deur dichtslaan.
‘Walter? Walter, ben je hier?’ roept ze.
Ze stapt de drempel over. Luistert.
‘Walter?’
Het is muisstil en donker in huis.
Uit haar zak haalt ze de brief.
Bij een klein lichtje in de keuken strijkt ze de brief glad en leest de woorden nogmaals: ‘Morgen kom ik weer naar huis.’
Haar jaszak trilt. En blijft trillen.
Afwezig houdt ze het apparaat aan haar oor, morgen komt hij weer naar huis.
‘Mama? Mama je moet me wel terug appen, zo weet ik toch niet hoe het met je gaat?’
Haar dochter belt en appt haar om de haverklap.

***

‘Ik heb je overal gezocht, mama,’ zegt Karin, terwijl ze op een plastic stoel aan de keukentafel gaat zitten.
‘Je moet thuisblijven, dat heb ik al zo vaak gezegd. Niet alleen naar buiten gaan.’
‘Nico zegt ook dat hij zo komt,’ fluistert ze.
‘Je blijft nu thuis en gaat op tijd naar bed, mama.’
Moeizaam staat ze op. Ze legt het mobieltje op de tafel loopt met haar ogen bijna dicht door de kleine keuken naar de trapopgang.
‘Walter? Walter ben je boven?

****

Midden in de nacht zit Annie rechtop in bed. Wakker, ze is al uren klaarwakker. De regen slaat tegen het slaapkamerraam. In de brief schrijft Walter dat hij morgen weer naar huis zal komen. Ze weet niet of ze daar blij of verdrietig om moet zijn. Hoelang heeft ze hem nu al niet gezien? Ze was 35 jaar toen hij de deur achter zich had dichtgesmeten. Ze had gehoopt dat hij op de begrafenis van Henk zou zijn gekomen. Dat ze het verleden had kunnen begraven samen met haar man.
Op haar sloffen strompelt ze de trap af naar de keuken. Uit het lage hoekkastje haalt ze een steelpan, vult het met melk en steekt het fornuis aan.
Op de tafel ligt haar mobiel. Zwart, er zit geen leven meer in. Net zo zwart als hun relatie toen. Er zat geen leven meer in. Daarom had ze het gedaan.
In een keukenla vindt ze een oplader. Samen met de warme melk schuifelt ze de trap op naar haar slaapkamer. Het raam is weer opengewaaid en de vloer is kletsnat. Als Walter er is, komt alles goed.

*****

‘Mama, verdorie wat een zooi in je slaapkamer. Kom op, meehelpen opruimen.’
Als een wervelwind stuift Karin door het huis van haar moeder.
‘Jakkes, het is helemaal nat hier. Heb je een ongelukje gehad?’
‘Het is het raam, dat sluit niet meer zo goed.’
‘Een ongelukje is helemaal niet erg hoor, maar heb je je natte ondergoed wel in de wasmand gedaan?’
‘Walter zal het raam wel maken.’
‘Mama, hoe vaak moet ik het nog zeggen, Walter komt niet meer!’
‘Ik heb een brief …’
‘Die brief is van tien jaar geleden. Hij komt niet meer.’
Beneden gaat de bel.
‘Zie je, daar is hij al.’ Met een vrolijk gezicht waggelt ze over de treden naar beneden. 
‘Ha die Annie. Er is iemand die naar jou gevraagd heeft. Kan je even meekomen?’
‘Wie is het mama? Je koopt niets aan de deur hoor.’
‘Walter wacht op me in het café,’ glundert ze, ‘en ik moet mijn schoenen nog aan.’
‘Geen verkopers hoor,’ zegt Karin terwijl ze zich tussen haar moeder en de deur drukt.
‘O, hoi Nico, dat is lang geleden. Wat kom je doen?’
‘Karin, wat zie je er goed uit. Fijn je weer eens te zien. Gaat het goed met je? Ik neem je moeder even mee.’
‘Dank je wel,’ zegt Karin terwijl ze haar lange blonde haar achter haar oren schuift. ‘Hoezo neem je mama even mee?’
‘Ze heeft bezoek.’
‘Bezoek? Voor haar?’
‘Ik dacht, ik haal haar maar op, dan kan ik haar in de gaten houden.’
‘Ik ga mee.’
‘Laat ons nu maar, ik zorg wel dat ze weer veilig thuiskomt.’

******

Op de drempel van het café blijft ze staan. Haar ogen moeten wennen aan het donker. De inrichting van het café is in al die zestig jaar niet veranderd. Achterin tegen de muur zit een man met witte haren en hij lacht. Zijn gezicht is ook niet veranderd. Alsof hij daar al die jaren op haar heeft zitten wachten, zoals hij vroeger ook op haar had gewacht. De lach van Walter laat al zijn rimpels verdwijnen als een spookbeeld in de mist van sigarettenlucht.
‘Zie je, hij had het beloofd,’ mompelt ze.
Langzaam schuifelt ze tussen de tafeltjes door.
‘Walter, je bent er.’
De man heeft zijn vrolijke blik, vanaf haar binnenkomst, op haar gericht.
‘Annie.’
Hij staat op en terwijl hij een stoel achteruitschuift, drukt hij vluchtig een kus op haar wang.
‘Ga zitten, Annie. Dat is lang geleden. Je ziet er goed uit.’
Haar jas hangt hij op de leuning van een lege stoel.
‘Ik wist dat je terug zou komen, je had het beloofd. Mijn raam is stuk.’
‘Dit is Charlotte,’ wijst hij op de vrouw die tegenover hem zit, ‘ik laat haar zien waar ik vroeger heb gewoond en ik wou jou nog even zien.’
‘Walter mijn raam is weer stuk. We drinken wat en dan … .’
Haar gezicht loopt rood aan alsof een hevige samentrekking van het hart het bloed als een razende door haar aderen alleen maar naar haar hoofd stuwt.
‘Ik heb je brief bewaard, ik heb hem .. ,’ zegt ze terwijl ze het verkleurde – en gekreukte briefje uit haar broekzak haalt. Haar andere zak trilt.
‘We moeten nu echt verder Annie. Tjee, wat zie je er nog steeds goed uit. Tof om je nog even te hebben gezien,’ zegt hij terwijl hij opstaat en Charlotte haar jas aanreikt. Hij drukt een dikke kus op de wang van Annie.
‘Geweldig om je weer gezien te hebben,’ zegt hij en loopt naar de deur van het café.
‘Zeker fijn,’ mompelt Annie voor zich uit.
Ze kijkt op haar trillende mobieltje.
Haar ogen schieten van het kleine schermpje, naar de lege stoel, naar de deur van het café. Waar blijft hij? Hij heeft het beloofd.
Een tik op haar schouder wekt haar uit haar mijmeringen. 
‘Ga maar naar huis. Hij komt vandaag niet meer,’ zegt een man.
‘Maar hij heeft het beloofd, gisteren heeft hij het beloofd.’

*******

Column, Gedicht, Leven, Liefde

2017 – een jaar vol geluksmomenten

1 reactie

Klavertje4

‘Geluk is een broos moment van evenwicht.’ (Awee Prins)

Misschien ken je die momenten als je aan het sporten bent. Ineens lijkt alles te kloppen en voelt je lichaam zich enorm sterk, vrij, blij.
Je kunt er hard voor trainen, je kunt er zelfs naar streven om het iedere training, iedere wedstrijd weer te ervaren. En als het niet komt, dan train je harder, want je wilt het hebben, het moet echt beter.

Het mooie van leven is, dat zo’n moment toevallig gebeurt. Je kan het niet plannen, het is iets dat je toe valt. Geluk is dan ook geen doel, het is hooguit een moment; een broos moment van evenwicht.

De tijd gaat reuze snel als je het naar je zin hebt, de tijd gaat reuze langzaam als een herfstblad neerdwarrelt naar de aarde, tekenen van geluk. ‘In het licht van leven en dood is een neerdwarrelend herfstblad een heel significant gebeuren.’ (Hugo Matthysen)

Ik wens dat je ook in 2017 nog heel veel bladeren mag zien neerdwarrelen.

Column

Zo zwart als roet

Sinterklaasliedje

Het wordt tijd om het Sinterklaasfeest te ‘downsizen’, te ontdoen van al zijn franjes en terug te brengen naar de essentie van het feest. Sommigen roepen dat het een traditioneel kinderfeest is en dat iedereen van dit feest af moet blijven. Maar diegenen die het feest veranderen en uit hun verband rukken zijn wij zelf, niet Sylvana of een anti – of pro zwarte pieten groep.

Het is een mooie traditie en dat mag je natuurlijk vieren. Iedere tradities heeft een aantal eigenschappen. Ze kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden om een cultureel erfgoed door te geven.
Zo is ‘Haring happen’ tijdens de vlaggetjesdagen een culturele traditie om te vieren dat de nieuw gevangen haring aan land wordt gebracht. Het verwijst naar de bloeitijd van de haringvisserij in de eerste helft van de 17e eeuw. En het is goed te weten dat we afstammelingen zijn van een visserijvolk.
Daarnaast zijn we ook afstammelingen van een handelsnatie. Jan Peter Balkenende zei daarover: ‘Die VOC-mentaliteit, over grenzen heen kijken, dynamiek!’. Maar laten we van die zwarte bladzijden uit onze geschiedenis geen traditie maken.
In 2014 is het Sinterklaasfeest aangevraagd om opgenomen te worden als Nederlands cultureel erfgoed. Het verhaal van een Turkse bisschop wordt als Nederlands erfgoed gezien. Wij Nederlanders trekken echt alles naar ons toe. Het is in ieder geval een feest dat al meer dan honderd jaar wordt gevierd door de Hollanders.
Het is ook een feest waar liedjes bij horen. De meeste mensen kunnen bijna elk Nederlands liedje dat er over geschreven is meezingen en dat is wel heel bijzonder. Ons muzikale brein blijft oneindig lang in goede gezondheid. Kijk maar eens naar onze dementerende medemens, de liedjes van vroeger brengen herkenning en een lach op hun gezicht.
De Sinterklaasliedjes worden in de eerste plaats mondeling doorgegeven, de papa’s en mama’s hebben het er maar druk mee en behoren tot de weinige Nederlandse liedcultuur die nog altijd in de traditie van de actieve zangbeoefening staat.
Natuurlijk verandert er wel het een en ander aan het Sinterklaasfeest en zo hoort dat ook bij een traditie. Het paard van Sinterklaas was in 1850 nog bruin, in 1950 is deze vervangen door een witte en is de schimmel ‘Amerigo’ geboren. Was Zwarte Piet in de jaren dat ik een kleine jongen was de boeman, nu is hij omgetoverd tot een vrolijke man waar kinderen mee kunnen lachen. Tradities zijn dynamisch.

De kleur van de zwarte Piet is aan het veranderen en dat heeft volgens mij alles te maken hoe wij als mens met elkaar omgaan. Kleine kinderen lopen elkaar te pesten. Als ze een kindje zien met een bril op, dan hoor je ze roepen ‘brillenjood’. Als iemand een donkere huidskleur heeft wordt het ‘zwarte piet’ genoemd. Gelukkig spreken we ze daar snel over aan. Maar helaas grote mensen hebben ook veel te snel een oordeel klaar en steken deze tegenwoordig ook niet meer onder stoelen of banken. Laten we eerst eens leren om na te denken voor we iets zeggen en elkaar aan te spreken bij het uitspreken van oordelen en pesten. Dan hoeven mensen als Sylvana ook niet op te komen voor groepen mensen die zich gediscrimineerd voelen.

Een andere eigenschap van tradities is, dat er steeds nieuwe tradities ontstaan. Zoals het geweldige feest van ‘Halloween’, dat is komen overwaaien over de Atlantische oceaan. Over een aantal jaren vast een traditioneel Nederlands feest, waar niemand zich verder mee mag bemoeien. Wij bepalen zelf wel of we iemand willen laten schrikken met ‘clownsmaskers’ en ‘bebloede hakbijlen’.
En wie weet ontstaat straks wel ‘Kinderdag’. Een echt kinderfeest. Een dag waarop een kind zelf mag bepalen wat er gebeurt, zolang er niemand gewond raakt of dingen stuk gaan. Je zou eens moeten zien hoe blij een kind dan is. We hebben van Sinterklaasfeest een happening gemaakt die in handen van de commercie alleen nog gaat over cadeaus en snoepgoed. Terwijl een kind blij is als de aandacht krijgt.

Laten we het Sinterklaas terugbrengen naar de essentie. Een intiem feest waarin we aandacht hebben voor elkaar, ongeacht of Sinterklaas er Turks of zwarte Piet er zwart uitziet.

Fladders

De spinnenknipper

1 reactie

beeld met schip

Rustig loop ik over het grote voorplein, langs een blote man met een schip op zijn onderbeen. Het museum bevindt zich achter de fraaie classicistische gevel van het oude gouvernementspaleis. De kamers zijn groot en hoog, zoals kamers in een adellijke woning horen te zijn. In de hoek van de expositieruimte staat een suppoost die even oud lijkt als het gebouw zelf.
“Dooie vliegen meneer,” zegt hij als ik langs hem loop.
“Ik zie het, bijzonder. En wat veel.”
Deze kunstenaar heeft wat met vliegen, overal liggen en hangen overleden vliegen in vitrinekasten.
“Veel, veel. Ach dat valt wel mee. Meer bijzonder is het hoe ze de vliegen heeft gevangen. Kijk maar eens hoe de vleugeltjes nog netjes aan het rompje zitten. Dat zal ze vast niet met zo’n kleefrol gedaan hebben.”
De man staat nu vlak naast me. Zijn tong glijdt over zijn lippen en elk moment verwacht ik dat deze vooruit zal schieten om zijn prooi te verslinden.
“Ik heb ze aan hun pootjes geregen”, zegt hij, “en ze als marionetten in mijn kamer opgehangen.”
“Vliegen?” vraag ik.
“Spinnen. Ik heb een verzameling spinnen. Die zijn moeilijker te doden en te conserveren dan een vlieg. Als je ze doodslaat, krimpen ze ineen en blijft er van hun imposante zwarte dikke lichaam een natte klodder met acht kromme pootjes over. Ik heb me gespecialiseerd in het doden van spinnen.”
De schouders van de man hangen slap naar beneden, maar zijn bolle ogen, die alle kanten opdraaien, fonkelen. “Het is een gave. Een spin op zo’n manier vangen en vermoorden, dat het lichaam mooi blijft en de poten netjes recht naast het lichaam blijven staan.”
Ik kijk naar de vliegen die door de kunstenaar aan dunne visdraadjes geregen boven het lijkje van een jong konijntje in een geordende zwarte kubuswolk zijn opgehangen.
“Van mijn moeder mocht ik ze alleen in het schuurtje houden. ‘Geen enge beesten in mijn huis!’ riep ze altijd. Wat zal ik zeggen, ik moest altijd doen wat zij zei. Niet studeren, maar werken moest ik na de lagere school. Ik was zo goed met mijn handen, had ze gezegd. Werken, boodschappen doen, de ramen lappen, het huis opknappen. Alles heeft ze me laten doen.” De man staart voor zich uit, zucht diep en glimlacht: “maar nu niet meer!”
Ik moet denken aan mijn middelbareschooltijd. Ik mocht van mijn ouders studeren en de lessen biologie en het determineren van de plantjes is me als de dag van gisteren bijgebleven. We liepen op warme zomermiddagen naar een weiland en plukten van elke plant een exemplaar. We schreven en tekenden. De stam, de steel, de kelkbladeren, de kroonbladeren en toen we thuiskwamen droogden we de plantjes door ze te bedekken met vloeipapier en in dikke zware boeken te leggen en daar een paar maanden niet naar om te kijken. Volgens mij ligt mijn herbarium nog op zolder.
Hoe zou de kunstenaar de vliegen hebben verzameld? Vast niet met een kleefrol en doodgeslagen kan ook niet, ze zien eruit alsof ze elk moment kunnen wegvliegen.
“Ik groef kleine plastic potjes in de grond, met de bovenrand van de val op gelijke hoogte met de grond. De potjes had ik gevuld met formol-oplossing gemengd met detergent. Iedere spin die in het potje terecht kwam werd vermoord door het giftige formol en zonk naar de bodem van het potje.”
Wie weet had de kunstenares een kamer gehad waarin ze de levende vliegen verzamelde en wachtte tot ze een voor een zouden sterven. Een broedkamer waar vliegen hun eitjes konden leggen in hompen oud vlees, waar de maaien zich konden ontwikkelen en nieuwe vliegen aan de lopende band de kamer vulden. Eens in de maand kon ze dan met een bezem heel voorzichtig de dode vliegen opvegen, terwijl om en op haar hoofd zwermen nieuwe vliegen kwamen ruiken, likken, wetende dat zij straks aan de beurt zouden zijn.
“Toen mijn moeder zo oud was dat ze de trap niet meer op kon, heb ik ze mee naar mijn kamer genomen en bevrijd uit hun potjes. Ik heb een manier gevonden om een draadje door hun pootjes te priemen”, de ogen van de man glimmen, “en de spinnen als marionetten op te hangen aan het plafond.”
Langs zijn kin liep een straaltje speeksel.
“Sinds ze dood is, knip ik iedere dag tien spinnen los. Nog zes jaar knippen en dan ben ik helemaal vrij.”

Column

Radicale vernieuwing

revolution

De wereld is aan het veranderen en dat is al wat jaren aan de gang. In Amerika hebben ze gekozen voor Trump. Een volgende stap in deze verandering. We zijn mondiger geworden. En dat geldt voor iedereen. Bevolkingsgroepen die zich onderdrukt voelen, staan op en laten zich horen. Ze scharen zich achter mensen met een bek en daden. Waar we vroeger ontzag hadden voor autoriteiten, trekken we de conclusies van onze leiders in twijfel. We zeggen niet meer ‘Ja en Amen’. Onze artsen krijgen te maken met mensen die zelf uitzoeken wat er met hen aan de hand is, ze willen meerdere visies horen en nemen zelf een besluit. De politie en hulpverleners krijgen te maken met mensen die geen respect meer hebben voor hun functioneren en zorgen zelf voor openbare orde en veiligheid. De bestaande politiek werkt ook nog volgens een oud systeem, een systeem dat niet meer werkt in deze tijd. Het vertrouwen is verdwenen en mensen zijn op zoek naar nieuwe wegen om te komen tot vernieuwingen in de maatschappij.

Op zich is dat goed, vernieuwing is goed en radicale vernieuwing kan ander licht geven op de verhoudingen in de wereld. Er staan nieuwe groepen op die voortrekker gaan worden.
Alleen wie krijgt het voor het zeggen, als het democratische oude poldermodel niet meer werkt? Wie krijgt het voor het zeggen en wat zeggen ze eigenlijk of wat doen ze in werkelijkheid? In de geschiedenis zie je bij grote veranderingen groepen en mensen opstaan op basis van ‘de sterkste wint’. Er wordt geluisterd naar diegene met de grootste mond en met een duidelijk eenvoudig doel voor ogen. Dat zijn diegenen die macht uitstralen, krachtig zijn en daadwerkelijke verandering op dit moment brengen. Ze wekken vertrouwen en ook angst bij je op, een natuurlijke reactie en ze hopen dat je door die angst achter hen gaat staan. Het einddoel is vaak een wereld voor hun eigen gewin en diegenen die zich achter hen scharen. Voor voorbeelden hoeven we niet eens zo ver terug te gaan in de geschiedenis. Adolf Hitler, Benito Mussolini, Jozef Stalin. Of gewoon die jongens (en soms ook meisjes) uit de klas of in de buurt die vinden dat zij het voor het zeggen hebben en bepalen wie er bij de groep mag horen. De anderen scharen zich achter deze leiders en voelen zich veilig, omdat de groep groot en sterk genoeg is. Hun belang is vaak gericht op het hier en nu, en is gebaseerd op het recht van de sterkste. Veiligheid, eten en drinken voor de eigen soort en voor dit moment. Ze nemen de plaatsen in naast de oases, de plekken op aarde met de meest vruchtbare grond.

Er zijn ook mensen die uitgaan van de kracht van de mens voor de heelheid van de aarde en de medemens, die uitgaan van verdraagzaamheid en samenwerking. Voorbeelden daarvan zijn er gelukkig ook te vinden in de geschiedenis. Gewoon maar wat voorbeelden: Nelson Mandela, Mahatma Ghandi, Leonardo di Caprio, Otto Scharmer en paus Franciscus. Door wat zij zeggen en wat ze doen/deden, kan ook angst ontstaan, angst dat je het niet goed doet, dat de aarde straks niet meer leefbaar is. Maar bij deze mensen wordt niet het zwaard opgepakt en worden mensen niet uitgesloten. Er worden door hen voorbeelden gegeven en manieren gezocht om sterker te kunnen leven.
Op dit moment draaien de documentaires ‘Before the flood’ en ‘Down To Earth.’ op internet en de filmhuizen. Ze vertellen ons van een aarde waar de vervuiling door onze manier van leven zo groot is geworden, dat de aarde zelf voor stabiliteit gaat zorgen als we onze manier van leven niet aanpassen. De opwarming van de aarde gaat voor wateroverlast zorgen en zwaardere weersomstandigheden. Ze vertellen over manieren om een verbinding aan te gaan met al wat leeft en dat ook te behouden. We kunnen er iets aan doen, ieder individu kan haar bijdrage leveren.
Sommige van die mensen verenigen zich en zoeken naar manieren om duurzamer en veiliger te leven. Deze manier van je leven veranderen vergt een grote inspanning, aangezien het hier gaat om een intrinsieke kracht die moet kloppen met jouw gevoel. Het is een manier van veranderen vaak tegen de grote stroom in. Maar zodra het gevecht met jezelf erop zit, is alles wat daarna gebeurt een stuk makkelijker.

Waar vind jij dat de verandering heen moet?
In het stelselmatig discrimineren en uitsluiten van anderen, in de macht van de sterkste, de uitbuiting van de aarde en word jij daar gelukkig en sterk van? Dan is dat zo.
In het contact maken met je medemens, familie, vrienden en vreemden, en zorgen voor de heelheid van de aarde? Dan is dat zo.
Kijk eens in jezelf, stel jezelf eens de vraag waar jouw kracht ligt, waar jij gelukkig van wordt? Kijk dan eens op aarde wie wat zegt en wat doet. Volg je eigen pad en niet de kudde.

De veranderingen zijn niet het einde van de wereld, alleen het einde van een droom. (Jeff Foster)

Column

Zichtbare rotonde

1 reactie

Rotonde

Ben ik echt zo onzichtbaar?
Er zijn dagen dat het lijkt of niemand mij ziet. Op zich handig als ik op zo’n dag als zwarte -, witte – of gekleurde piet voor Sinterklaas mijn werkzaamheden verricht, maar op een rotonde is het erg onhandig.
Gisteren reed ik weer eens op de fiets door ons dorp. Een dorp waar steeds meer rotondes ontstaan. Zodra er ruimte genoeg is om een cirkelvormig plein met eenrichtingsverkeer neer te leggen, verdwijnen de gewone kruispunten. Zo rond 1985 is men daarmee begonnen. Want een rotonde is relatief veilig, doordat er zich alleen rechts afslaand verkeer op bevindt. Een gewoon kruispunt van wegen telt 38 verschillende conflicten tussen voertuigen en een verkeersplein slechts 8, zegt het ABC van de verkeersveiligheid uit 1994.
Ik fietste richting een VrFpBi. En zodra ik een ‘vrijliggend fietspad binnen de bebouwde kom’ nader, spitsen mijn oren en verwijden de pupillen in mijn ogen, gevaar. Ik keek daarom ook naar links, daar waren geen voertuigen te zien of te horen en naar rechts. Een groep van vier auto’s reed akelig dicht achter elkaar op de rotonde af. Hun snelheid was niet noemenswaardig hard.
Ik zag dat in de voorste auto een man het stuur vasthad. Naast hem zat een vrouw. Ik zag de man en dacht: ‘als ik hem kan zien, zou hij mij ook moeten kunnen zien’. De auto verminderde nog geen vaart toen ik het VrFpBi opreed. Ik bleef de auto en de bestuurder aankijken, terwijl mijn vingers al licht de trommelrem in werking zetten. De bestuurder verdween achter de linker voorstijl van de carrosserie van zijn automobiel. Ik zag zijn vrouw roepen. Remmen. Piepen. Ik kneep vol in mijn remmen. Hij stond halverwege het vrijliggende fietspad stil en ik er vlak naast. Daar waar mijn buurvrouw een paar weken geleden met allerlei botbreuken in het ziekenhuis was beland, had ik gisteren weer geluk en kon zonder mankementen doorrijden evenals de automobilist.

Er zijn twee grote groepen verkeersdeelnemers. Groep A, ook wel geheten de monsters op vier wielen, de automobilisten. Diegenen die zich volledig veilig voelen achter een dun stukje blik. En groep B, de wetteloze tweewielers, de fietsers. Diegenen die elke situatie in hun voordeel uitleggen en voorrang nemen.
En ik weet zeker dat groep A, groep B niet ziet en dat groep B, groep A niet wil zien. En dan is er natuurlijk nog een kleine groep. Noem het groep C, waar ik deel van uit maak. Die verkeersdeelnemers wantrouwen alle andere en gaan ervan uit dat ze nooit gezien worden.

Er zijn van die dagen dat het lijkt of niemand mij ziet, ben ik dan echt zo onzichtbaar?
Soms ben ik zo in mezelf gekeerd, dat het lijkt of ik niet aanwezig ben in de fysieke leefomgeving. Ik heb uit de werken van de grondlegger van de haptonomie, Frans Veldman, geleerd dat ik naast mijn reuk -, gehoor – en gezichtsvermogen ook een haptonomisch vermogen heb. Het is een uitbreiding van mijn eigen tastgevoel in de ruimte. Ik denk dan aan die keren dat ik in de stad loop en mensen tegen me aan botsen of juist die keren dat ik door de stad loop en iedereen naar me lacht of me groet. Ik kan het bewust inzetten. Ik heb het vermogen om mijn tastgevoel naar binnen te richten of juist naar buiten. In zijn publicatie ‘Tasten naar zinvol contact (1977)’ is hij op zoek gegaan naar de naar binnen of naar buiten gerichte gemoedstoestand en het psychische en fysieke draagvermogen.
Wie weet had ik gisteren een naar binnen gericht tastgevoel en konden groep A weggebruikers me ook echt niet zien?

Toch heb ik vannacht nog even liggen woelen in bed en wat ideeën op papier gezet om de onveiligheid van rotondes te verbeteren voor fietsers. Je zou bijvoorbeeld dromedarisbulten net voor het plein kunnen aanleggen. Ik ken ze uit Abu Dhabi, het Midden-Oosten, waar de auto’s nog harder op rotondes en kruisingen afrijden dan hier in Nederland. Er zijn daar zelfs bulten waarbij een iets te volgeladen auto, schuin de hindernis moet nemen opdat hij niet met twee wielen van de grond tot stilstand wordt gebracht. Wat ook zou kunnen is een detectielus in de weg. Zodra een fietser daaroverheen rijdt, gaan alle alarmbellen aan.

Waarschijnlijk veel te dure oplossingen voor zoiets simpels. Als ik dan toch zo graag gezien wil worden, zal ik voortaan mijn energie naar buiten richten en als een vrolijke verkeersdeelnemer door ons prachtige dorpje fietsen.