Esmeralda van der Meulen had deze zomerse woensdagmiddag al vroeg een plekje in de zon op het terras gevonden en zat te genieten van haar zalmsalade en witte wijn.
‘Ober, kun je mijn glas nog eens bijschenken?’ riep ze over haar schouder naar de man die al een aantal keren deze handeling bij haar glas had verricht. Met rode wangen keek ze naar het vollopende glas.
‘Als ik u niet ontrief, maar mag ik u wat vragen?’
Een oude dame duwde een collectebus met gestrekte arm bijna tegen Esmeralda’s gezicht.
‘Heeft u een kleinigheid voor de ehh …, Gorbatsjov stichting? Excuses dat ik het zo zeg, maar ik kan er niet omheen om te zien dat u nogal een innemer bent. U weet toch dat alcohol uw hersenen kan beschadigen, zoals dat ook gebeurd is bij mijn man zaliger?’
‘Uh, ja de wat voor stichting?’ vroeg Esmeralda, ondertussen in haar tas zoekend naar haar portemonnee. Haar tafeltje begon te trillen, terwijl de display van haar mobieltje oplichtte.
‘Ik moet dit telefoontje eerst echt opnemen.’
‘Ik ga hier wel even zitten, mompelde de oude vrouw en liet haar lichaam in een stoel aan het tafeltje zakken, ‘dat vindt u vast wel goed. Zo niet, dan hoor ik dat graag.’
Esmeralde keek van haar mobiel naar de zittende vrouw tegenover haar en weer terug naar haar mobiel.
‘Hoi lieverd, ik fiets zo weer naar huis. Jawel, ja, ik heb een klein hapje gegeten en wat gedronken maar ik lust nog wel iets. Tot straks.’
Vinnig gooide ze haar mobiel in haar tas en zei: ‘Korzakov heet het en ik vind het heel erg dat je man is gestorven aan de alcohol, maar dat geeft je niet het recht om zomaar aan mijn tafel te gaan zitten. Ach laat ook maar,’ ze draaide zich wederom om, ‘Ober, ober kun je me de rekening brengen?’
‘Oké, tot uw dienst. Natuurlijk wil ik opstaan. Ik wil u verder niet ontrieven,’ zei de oude dame maar maakte geen aanstalten om op te staan. Ze bleef staren naar het volle wijnglas op het tafeltje. Esmeralde gaf de ober wat hem toekwam, stak een euro in de gleuf van de bus en zwalkte tussen de tafeltjes door naar haar fiets. De oude vrouw bracht intussen de witte wijn naar haar lippen.
‘Ah, Dora Stellingwerf, is het weer zover, lachte de ober, ‘snel opdrinken en dan verdwijn je met die nep collectebus van mijn terras.’
‘Zeer zeker. Met uw permissie, het zal zeker niet lang duren,’ zei ze en mompelde erachteraan, ‘één glaasje is toch niet zo erg.’

*

Haar jas hangt ze over de leuning van een lege stoel. Haar mobieltje trilt. De tekstberichtjes komen op het ritme van een Weense wals binnen. Haar ogen schieten van het kleine schermpje, naar de lege stoel, naar de deur van het café. Waar blijft hij? Een tik op haar schouder wekt haar uit haar mijmeringen. 
‘Ga maar naar huis. Hij komt vandaag niet meer,’ zegt een man.
‘Hij heeft het beloofd, gisteren heeft hij het beloofd.’
Haar gezicht loopt rood aan als ze haar mobieltje voor de laatste keer checkt.
‘Dan komt ie morgen, hij heeft het beloofd.’
De man begeleidt haar naar de deur. ‘Hij komt vast en zeker morgen, tante Annie,’ zegt hij en kijkt haar met een zorgelijk gezicht na.

**

Ze schuifelt op haar sloffen de straat over. Als ze de sleutel in het slot van haar voordeur steekt, hoort ze binnen een deur dichtslaan.
‘Walter? Walter, ben je hier?’ roept ze.
Ze stapt de drempel over. Luistert.
‘Walter?’
Het is muisstil en donker in huis.
Uit haar zak haalt ze de brief.
Bij een klein lichtje in de keuken strijkt ze de brief glad en leest de woorden nogmaals: ‘Morgen kom ik weer naar huis.’
Haar jaszak trilt. En blijft trillen.
Afwezig houdt ze het apparaat aan haar oor, morgen komt hij weer naar huis.
‘Mama? Mama je moet me wel terug appen, zo weet ik toch niet hoe het met je gaat?’
Haar dochter belt en appt haar om de haverklap.

***

‘Ik heb je overal gezocht, mama,’ zegt Karin, terwijl ze op een plastic stoel aan de keukentafel gaat zitten.
‘Je moet thuisblijven, dat heb ik al zo vaak gezegd. Niet alleen naar buiten gaan.’
‘Nico zegt ook dat hij zo komt,’ fluistert ze.
‘Je blijft nu thuis en gaat op tijd naar bed, mama.’
Moeizaam staat ze op. Ze legt het mobieltje op de tafel loopt met haar ogen bijna dicht door de kleine keuken naar de trapopgang.
‘Walter? Walter ben je boven?

****

Midden in de nacht zit Annie rechtop in bed. Wakker, ze is al uren klaarwakker. De regen slaat tegen het slaapkamerraam. In de brief schrijft Walter dat hij morgen weer naar huis zal komen. Ze weet niet of ze daar blij of verdrietig om moet zijn. Hoelang heeft ze hem nu al niet gezien? Ze was 35 jaar toen hij de deur achter zich had dichtgesmeten. Ze had gehoopt dat hij op de begrafenis van Henk zou zijn gekomen. Dat ze het verleden had kunnen begraven samen met haar man.
Op haar sloffen strompelt ze de trap af naar de keuken. Uit het lage hoekkastje haalt ze een steelpan, vult het met melk en steekt het fornuis aan.
Op de tafel ligt haar mobiel. Zwart, er zit geen leven meer in. Net zo zwart als hun relatie toen. Er zat geen leven meer in. Daarom had ze het gedaan.
In een keukenla vindt ze een oplader. Samen met de warme melk schuifelt ze de trap op naar haar slaapkamer. Het raam is weer opengewaaid en de vloer is kletsnat. Als Walter er is, komt alles goed.

*****

‘Mama, verdorie wat een zooi in je slaapkamer. Kom op, meehelpen opruimen.’
Als een wervelwind stuift Karin door het huis van haar moeder.
‘Jakkes, het is helemaal nat hier. Heb je een ongelukje gehad?’
‘Het is het raam, dat sluit niet meer zo goed.’
‘Een ongelukje is helemaal niet erg hoor, maar heb je je natte ondergoed wel in de wasmand gedaan?’
‘Walter zal het raam wel maken.’
‘Mama, hoe vaak moet ik het nog zeggen, Walter komt niet meer!’
‘Ik heb een brief …’
‘Die brief is van tien jaar geleden. Hij komt niet meer.’
Beneden gaat de bel.
‘Zie je, daar is hij al.’ Met een vrolijk gezicht waggelt ze over de treden naar beneden. 
‘Ha die Annie. Er is iemand die naar jou gevraagd heeft. Kan je even meekomen?’
‘Wie is het mama? Je koopt niets aan de deur hoor.’
‘Walter wacht op me in het café,’ glundert ze, ‘en ik moet mijn schoenen nog aan.’
‘Geen verkopers hoor,’ zegt Karin terwijl ze zich tussen haar moeder en de deur drukt.
‘O, hoi Nico, dat is lang geleden. Wat kom je doen?’
‘Karin, wat zie je er goed uit. Fijn je weer eens te zien. Gaat het goed met je? Ik neem je moeder even mee.’
‘Dank je wel,’ zegt Karin terwijl ze haar lange blonde haar achter haar oren schuift. ‘Hoezo neem je mama even mee?’
‘Ze heeft bezoek.’
‘Bezoek? Voor haar?’
‘Ik dacht, ik haal haar maar op, dan kan ik haar in de gaten houden.’
‘Ik ga mee.’
‘Laat ons nu maar, ik zorg wel dat ze weer veilig thuiskomt.’

******

Op de drempel van het café blijft ze staan. Haar ogen moeten wennen aan het donker. De inrichting van het café is in al die zestig jaar niet veranderd. Achterin tegen de muur zit een man met witte haren en hij lacht. Zijn gezicht is ook niet veranderd. Alsof hij daar al die jaren op haar heeft zitten wachten, zoals hij vroeger ook op haar had gewacht. De lach van Walter laat al zijn rimpels verdwijnen als een spookbeeld in de mist van sigarettenlucht.
‘Zie je, hij had het beloofd,’ mompelt ze.
Langzaam schuifelt ze tussen de tafeltjes door.
‘Walter, je bent er.’
De man heeft zijn vrolijke blik, vanaf haar binnenkomst, op haar gericht.
‘Annie.’
Hij staat op en terwijl hij een stoel achteruitschuift, drukt hij vluchtig een kus op haar wang.
‘Ga zitten, Annie. Dat is lang geleden. Je ziet er goed uit.’
Haar jas hangt hij op de leuning van een lege stoel.
‘Ik wist dat je terug zou komen, je had het beloofd. Mijn raam is stuk.’
‘Dit is Charlotte,’ wijst hij op de vrouw die tegenover hem zit, ‘ik laat haar zien waar ik vroeger heb gewoond en ik wou jou nog even zien.’
‘Walter mijn raam is weer stuk. We drinken wat en dan … .’
Haar gezicht loopt rood aan alsof een hevige samentrekking van het hart het bloed als een razende door haar aderen alleen maar naar haar hoofd stuwt.
‘Ik heb je brief bewaard, ik heb hem .. ,’ zegt ze terwijl ze het verkleurde – en gekreukte briefje uit haar broekzak haalt. Haar andere zak trilt.
‘We moeten nu echt verder Annie. Tjee, wat zie je er nog steeds goed uit. Tof om je nog even te hebben gezien,’ zegt hij terwijl hij opstaat en Charlotte haar jas aanreikt. Hij drukt een dikke kus op de wang van Annie.
‘Geweldig om je weer gezien te hebben,’ zegt hij en loopt naar de deur van het café.
‘Zeker fijn,’ mompelt Annie voor zich uit.
Ze kijkt op haar trillende mobieltje.
Haar ogen schieten van het kleine schermpje, naar de lege stoel, naar de deur van het café. Waar blijft hij? Hij heeft het beloofd.
Een tik op haar schouder wekt haar uit haar mijmeringen. 
‘Ga maar naar huis. Hij komt vandaag niet meer,’ zegt een man.
‘Maar hij heeft het beloofd, gisteren heeft hij het beloofd.’

*******

Rustig loop ik over het grote voorplein, langs een blote man met een schip op zijn onderbeen. Het museum bevindt zich achter de fraaie classicistische gevel van het oude gouvernementspaleis. De kamers zijn groot en hoog, zoals kamers in een adellijke woning horen te zijn. In de hoek van de expositieruimte staat een suppoost die even oud lijkt als het gebouw zelf.
“Dooie vliegen meneer,” zegt hij als ik langs hem loop.
“Ik zie het, bijzonder. En wat veel.”
Deze kunstenaar heeft wat met vliegen, overal liggen en hangen overleden vliegen in vitrinekasten.
“Veel, veel. Ach dat valt wel mee. Meer bijzonder is het hoe ze de vliegen heeft gevangen. Kijk maar eens hoe de vleugeltjes nog netjes aan het rompje zitten. Dat zal ze vast niet met zo’n kleefrol gedaan hebben.”
De man staat nu vlak naast me. Zijn tong glijdt over zijn lippen en elk moment verwacht ik dat deze vooruit zal schieten om zijn prooi te verslinden.
“Ik heb ze aan hun pootjes geregen”, zegt hij, “en ze als marionetten in mijn kamer opgehangen.”
“Vliegen?” vraag ik.
“Spinnen. Ik heb een verzameling spinnen. Die zijn moeilijker te doden en te conserveren dan een vlieg. Als je ze doodslaat, krimpen ze ineen en blijft er van hun imposante zwarte dikke lichaam een natte klodder met acht kromme pootjes over. Ik heb me gespecialiseerd in het doden van spinnen.”
De schouders van de man hangen slap naar beneden, maar zijn bolle ogen, die alle kanten opdraaien, fonkelen. “Het is een gave. Een spin op zo’n manier vangen en vermoorden, dat het lichaam mooi blijft en de poten netjes recht naast het lichaam blijven staan.”
Ik kijk naar de vliegen die door de kunstenaar aan dunne visdraadjes geregen boven het lijkje van een jong konijntje in een geordende zwarte kubuswolk zijn opgehangen.
“Van mijn moeder mocht ik ze alleen in het schuurtje houden. ‘Geen enge beesten in mijn huis!’ riep ze altijd. Wat zal ik zeggen, ik moest altijd doen wat zij zei. Niet studeren, maar werken moest ik na de lagere school. Ik was zo goed met mijn handen, had ze gezegd. Werken, boodschappen doen, de ramen lappen, het huis opknappen. Alles heeft ze me laten doen.” De man staart voor zich uit, zucht diep en glimlacht: “maar nu niet meer!”
Ik moet denken aan mijn middelbareschooltijd. Ik mocht van mijn ouders studeren en de lessen biologie en het determineren van de plantjes is me als de dag van gisteren bijgebleven. We liepen op warme zomermiddagen naar een weiland en plukten van elke plant een exemplaar. We schreven en tekenden. De stam, de steel, de kelkbladeren, de kroonbladeren en toen we thuiskwamen droogden we de plantjes door ze te bedekken met vloeipapier en in dikke zware boeken te leggen en daar een paar maanden niet naar om te kijken. Volgens mij ligt mijn herbarium nog op zolder.
Hoe zou de kunstenaar de vliegen hebben verzameld? Vast niet met een kleefrol en doodgeslagen kan ook niet, ze zien eruit alsof ze elk moment kunnen wegvliegen.
“Ik groef kleine plastic potjes in de grond, met de bovenrand van de val op gelijke hoogte met de grond. De potjes had ik gevuld met formol-oplossing gemengd met detergent. Iedere spin die in het potje terecht kwam werd vermoord door het giftige formol en zonk naar de bodem van het potje.”
Wie weet had de kunstenares een kamer gehad waarin ze de levende vliegen verzamelde en wachtte tot ze een voor een zouden sterven. Een broedkamer waar vliegen hun eitjes konden leggen in hompen oud vlees, waar de maaien zich konden ontwikkelen en nieuwe vliegen aan de lopende band de kamer vulden. Eens in de maand kon ze dan met een bezem heel voorzichtig de dode vliegen opvegen, terwijl om en op haar hoofd zwermen nieuwe vliegen kwamen ruiken, likken, wetende dat zij straks aan de beurt zouden zijn.
“Toen mijn moeder zo oud was dat ze de trap niet meer op kon, heb ik ze mee naar mijn kamer genomen en bevrijd uit hun potjes. Ik heb een manier gevonden om een draadje door hun pootjes te priemen”, de ogen van de man glimmen, “en de spinnen als marionetten op te hangen aan het plafond.”
Langs zijn kin liep een straaltje speeksel.
“Sinds ze dood is, knip ik iedere dag tien spinnen los. Nog zes jaar knippen en dan ben ik helemaal vrij.”

Achter een ronde terrastafel zaten een man en vrouw als versteende borstbeelden op een piano voor zich uit te kijken. Ik kijk mee. We kijken uit over een plantsoen. Daar zijn er niet veel meer van, groene stroken in de stad.
‘Ik moet om 11 uur nog koffiedrinken bij mijn zus, hè. Dus het is allemaal wel krap gepland vandaag,’ zei de man. Als een goed opgevoede burger draaide ik mijn hoofd en haalde adem om wat te zeggen.
‘Ze woont op de Margietweg,’ ging hij verder, ‘echt slim is het allemaal niet.’
‘Nee Maarten,’ antwoordde de vrouw zonder haar hoofd te draaien en roerde in haar lege koffiekopje. Na een stilte waarin alleen het ijzeren tikken van het lepeltje tegen het porseleinen kopje te horen was, zei ik: ‘Dat is nog een aardig eindje lopen.’ Het hoofd van het mannenbeeld kon blijkbaar draaien, want het stond nu met de mondstand richting mijn tafeltje.
‘Ze begrijpt het allemaal niet, meneer. Ze heeft hippo uhh, hippovinks.  Ze rookte als een ketter, d’r keel hè.’
‘Dat lijkt me niet zo best. Dat ze het allemaal niet meer begrijpt,’ probeerde ik, terwijl in het plantsoengras hyperactieve appelvinken af en aan vliegen.
Hij schudde afkeurend zijn hoofd en pakte zijn builtje shag. Zijn vrouw haalde de pijp uit haar damestasje.
‘Hipo varinks! Kanker, meneer,’ zei de vrouw en tikte de pijp met een ferme slag naast haar kopje.
‘Fijn dat u even bij haar langs gaat,’ riep ik enigszins te hard. Mijn neiging om bij oude mensen net iets te luider te praten had ik niet geheel onder controle. Hij nam de pijp, stopte en stak ‘m aan.
‘Ik laat me nooit behandelen, nooit van mijn levensdagen, die nieuwerwetse doktoren. Ik zeg altijd maar zo, gewoon genieten van de dagen die de Here God je geeft,’ ging de man verder, ‘en dan doodgaan. Je moet er toch niet aan denken om dag in dag uit in zo’n ziekenhuis te moeten zitten. Nee, ik zou het wel weten. Als God je roept, dan ga je.’
Ik knikte mijn hoofd. Daar zat wat in. Wachten deed ik al een groot gedeelte van mijn leven. Zoals nu op de ober die aankwam lopen met een latte macchiato.
‘Hij is een mopperkont, meneer, als de dood om ziek te worden. Ik zeg altijd maar zo … .’
‘God geeft en God neemt,’ vulde de man aan, ‘In de bijbel staat het luid en duidelijk. Job zei het al: “En hij zeide: Naakt ben ik uit mijner moeders buik gekomen, en naakt zal ik daarhenen wederkeren. De Heere heeft gegeven, en de Heere heeft genomen.”. Ik heb al veel vrienden verloren die hard gevochten hebben, meneer. En waarvoor? Ze zijn allemaal gaan liggen. Nee, vechten doe ik niet meer. Laat het maar gebeuren. Ik heb mijn plekje al uitgezocht.’
‘Mensen kunnen natuurlijk ook gewoon hun sigaretje laten liggen. Je hebt zelf de keuze. Ik zeg altijd maar zo … ,’ ging zijn vrouw verder.

Een vrachtwagen van de gemeentelijke reiniging stopte tussen ons en de vinkjes en ledigde met veel kabaal de grote afvalcontainer van het café. Nadat hij was opgetrokken en een laatste dikke pluim dieselrook over het terras had geblazen, waren de vinkjes verdwenen.

De man en vrouw schoven hun stoelen achteruit.
‘Ik zeg altijd maar zo, als je wilt dat je leven beter wordt, meneer, dan moet je het zelf maar beter maken,’ hield de vrouw stug vol.

Hand in hand liepen ze het terras af en gingen het hoekje om, in de richting van de Margrietweg.